Kurumsal Sosyal Sorumluluk
İş hayatının içerisinde ilk kez tanımlandığı günlerden, iş hayatının sürükleyici etmenlerinden birisi olarak ifade edildiği günümüze kadar KSS tanımı üzerinde bir fikir birliği sağlamak pek mümkün olmamıştır.Bunun sebebi olarak gösterilen pek çok gerekçeden ikisi öne çıkmaktadır : Toplumun farklı kesimlerinin farklı algılara sahip olması ve KSS´in yapısı itibariyla her biri kendi içerisinde derinliğe sahip olan çok fazla bileşene sahip olması olarak söylenebilir.
Toplumun tüm kesimleri sahip oldukları farklı gereksinim ve beklentiler sebebiyle farklı KSS algısına sahiptir. İş dünyası, kamu kurumları, sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve halkın sahip olduğu farklı gereksinim ve beklentiler, KSS algısının ve tanımının çeşitlenmesine yol açmıştır. İş dünyası yenilikçi ve yaratıcı yöntemler kullanarak pazarda rekabet gücünü ve itibarını artıracak bir yönetim aracı olarak görürken toplum bir sosyal eşitlik aracı olarak görebilmektedir. Ortak noktalar bulunuyor olmakla beraber; KSS´yi tanımlarken her bir taraf kendi algısını öne çıkarmaktadır.
Kuruluşların Toplumun Farklı Kesimleriyle İlişkileri
Kuruluşlar tüm operasyonlarını paydaşlarına olan sorumluluklarının bilinciyle, onlarla işbirliği içerisinde yürütürler. Kuruluşların KSS açısından sorumluluklarını dikkate alarak paydaşları kimlerdir diye baktığımızda en temel paydaşlar : Hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler (işbirlikleri) ve toplum olarak öne çıkmaktadır.
Kuruluşların hissedarlarına karşı sorumluluğu kuruluşun hisse değerini yükseltmek ve yaptıkları yatırımın değerini artırmak ve kuruluşu yatırım yapılacak bir konuma yükseltmektir.
Kuruluşun çalışanlara karşı sorumluluğu, yetkinlikleri ve başarılı kişilerin çalışmak için tercih edeceği ve her açıdan içinde bulunmaktan ve çalışmakten memnunluk duyulacak bir kuruluş yaratmaktır.
Kuruluşun tedarikçilere karşı sorumluluğu, karşılıklı değer yaratan işbirlikleri kuran ve geliştiren bir kuruluş haline dönüşmektir.
Kuruluşun müşterilere karşı sorumluluğu, ürettikleri ürün ve hizmetlerin müşterilerine katma değer yaratması gereğinin farkında ve üretirken sosyal, ekonomik ve çevresel değerleri gözetmesi gereğinin bilincinde bir kuruluş yaratmaktır.
Kuruluşun topluma karşı sorumluluğu, içinde bulunduğu toplumun (yerel ve/veya uluslararası), sosyal, ekonomik ve çevresel değerlerini gözeten ve geliştirmeye çalışan, yarattığı negatif etkileri tamamen ortadan kaldırmaya çalışan bir kuruluş haline dönüşmektir.
Kuruluşlar ürün ve hizmetlerini üretirken ve sunarken tüm operasyonlarını yerel, sektörel, ulusal ve uluslararası yasalar, kurallar ve standartlar çerçevesinde yürütürler.
Kuruluşlar ürünlerini/hizmetlerini ya da operasyonlarını, içinde bulundukları toplumun (yerel ve/veya uluslararası) saygın bir üyesi olararak gerçekleştirmeye dikkat ederler. Uymak zorunda olduğu tüm yasalara saygılı, şeffaf, hesap verebilir ve vergisini ödeyen bir kuruluş olarak toplumda itibarlarını yükseltmeye çalışırlar.
Tarihsel Bakış Açısı
1916 yılında J.M.Clark Journal of Political Economy dergisinde şöyle yazıyordu : ´ Şayet insanlar faaliyetlerinin bilinen sonuçlarından sorumlu ise, işletmeler de aldıkları iş kararlarının bilinen sonuçlarını kurumsal sorumlulukları arasına eklemelidirler. ´
Prof.Thedore Kreps Harward Universitesinde ´İş ve Sosyal Refah´ konusunu tanıtırken ilk kez ´Sosyal Denetim´ kavramını kullanarak kuruluşlarının sosyal sorumluluklarını raporlamasından ilk kez söz etmekteydi.
Peter Drucker 1942 yılında yayınladığı ´Endüstrileşen İnsanın Geleceği´ isimli ikinci kitabında kuruluşların ekonomik amaçları yanında sosyal yönlerinin de olduğuna değiniyordu.
Bütün bu örnekler KSS´nin bir fikir olarak gelişimi konusunda yazılabilecek pek çok örnekten bazılarıdır. Bunların yanında Birleşmiş Milletler gibi organizasyonların attıkları adımlar KSS´nin bir fikir olmaktan çıkarak iş dünyası için sosyal ve çevresel bakış açısının gelişimine katkıda bulunmuş ve hızlandırmıştır. Örneğin :
İnsan hakları Evrensel Beyannamesi 1948
Dünya Sağlık Örgütünün kuruluşu 1948
Eşit Ücret Sözleşmesi 1951
Zorla Çalışmanın Kaldırılması Sözleşmesi 1957
1960´lı yıllarda küresel iklim değişikliğinin ekosistem üzerindeki etkileri sebebiyle iş dünyasının çevresel etkileri KSS içerisinde konuşulmaya başlandı. 1980´li yıllarda ise hızlı nüfus artışı ve küresel eşitsizliğin ön plana çıkmasıyla yoksulluk kavramı KSS içerisinde yerini buldu. 1987 yılında Bruthland raporunda sürdürülebilir kalkınma kavramının ifade edilmesiyle KSS konusuna farklı bir pencereden bakılmaya başlandı: Hızlı nüfus artışı ve ekosistemdeki tükenişin, gezegenin doğal kaynaklarının gelecek nesillerin ihtiyaçlarını karşılanmasını riske soktuğu ortaya çıkmıştı.
Yukarıda görüldüğü gibi toplumun farklı kesimleriyle ilişkiler ve tarihsel bakış açısı dikkate alındığında KSS için basit bir tanım yapmanın çok mümkün olmadığı görülmektedir. Fakat burada açık olarak görülen bir şey varsa o da; KSS´nin ilgi alanının pek çokları tarafından yanlış anlaşıldığı gibi sadece toplumsal bir hayırseverlik çerçevesi olmadığıdır.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tanımları
Pek çok organizasyon kendileri açısından önemli alanları ortaya çıkartarak farklı KSS tanımları geliştirmiştir. Aşağıda örnek olarak aldığımız bir kaç tanım genel çerçeve hakkında bir fikir verecektir.
Business For Social Responsibility (BSR) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tanımı :
İş operasyonlarını gerçekleştirirken kuruluşun, toplumun etik, yasal, ticari ve kamusal beklentilerinin karşılanması ya da aşması demektir. KSS lider şirketler tarafından, münferit olarak gerçekleştirilen deneyimler, tesadüfü iyi davranışlar, pazarın zorlamasıyla gerçekleştirilen faaliyetler, halkla ilişkiler faaliyetleri veya diğer kurumsal çıkarlardan daha fazlası olarak görülür. Bunlardan daha çok, kuruluşun tüm iş faaliyetlerini içine alacak şekilde kapsamlı bir politika, planlar ve uygulamalar paketi ve üst yönetim tarafından desteklenen ve ödüllendirilen bir karar verme süreci olarak görülür
Avrupa Komisyonu Kurumsal Sosyal Sorumluluk tanımı:
Şirketlerin sosyal ve çevresel değerleri işlerine ve işleriyle etkileşim içindeki konulara, paydaşlarının aracılığıyla ve gönüllü olarak entegre etmesidir.
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği Dünya organizasyonu KSS Tanımı:
KSS iş dünyasının etik davranma taahhütünün sürekli olmasıyla birlikte, çalışanların ve ailelerinin, yerel halkın ve en geniş anlamıyla tüm toplumun yaşam kalitesini yükseltirken ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmaları demektir.
Yukarıda aldığımız bir kaç örnekte KSS tanımına farklı açılardan nasıl bakıldığı görülmektedir. Bununla birlikte; bu KSS tanımlarında öne çıkan bazı noktaların olduğu da görülmektedir. Bu noktalar, KSS tanımlarının baktığı farklı noktaları göstermenin yanında; makalenin başında söz ettiğimiz her biri kendi içerisinde belli bir derinliğe sahip bileşenleri konusunda da bir fikir vermektedir. Aşağıda bu KSS tanımlarında öne çıkan noktalrdan bazıları görülmektedir. :
Etik değerler çevresinde açık ve şeffaf bir yönetim anlayışı
Çalışan haklarına saygı gösterilmesi
İnsan haklarına saygı gösterilmesi
Çevresel değerlere saygı gösterilmesi
Toplumsal değerlere saygı gösterilmesi
Üretim ve/veya iş operasyonlarında yukarıdaki değerler gözetilerek çalışılması
Uymak zorunda olduğu tüm Ulusal / Uluslararası yasalara saygılı bir yönetim anlayışı.
Sonuç
KSS´nin toplumun farklı kesimlerinin algılarını öne çıkaran pek çok farklı tanımı bulunmaktadır. Her organizasyon kendi algıları çerçevesinde bir KSS tanımı oluşturmuştur ve oluşturmaktadır. Hiç birinin yanlış ya da eksik olduğu söylenemez. Bu açıdan bakıldığında ortak bir KSS tanımında buluşmanın güçlüğü ve gereksizliği de ortadadır.
Kuruluşlar açısından bakıldığında hangi KSS tanımı dikkate alınırsa alınsın, bu tanımın ifade ettiği algının dışında tüm paydaşlar açısından sorumlulukların ve algıların dikkate alınması gerekmektedir. KSS tanımlarından faydalanırken KSS´nin genel çerçevesi hakkında bilgi sahibi olmak gerekmektedir. KSS´nin genel çerçevesi bu tanımlarla ifade edilenlerden çok daha fazlasıdır.
Kadir Erkan
Eylül 2011
Referanslar :
1 – PIOTR MAZURKIEWICZ DevComm-SDO World Bank :CORPORATE ENVIRONMENTAL RESPONSIBILITY:
Is a common CSR framework possible?
2- www.bsr.org
3- www.wbcsd.org
4. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sustainable-business/corporate-social-responsibility/index_en.htm
